Sau sinh, cơ thể người phụ nữ trải qua vô vàn biến đổi cả về thể chất lẫn tâm lý. Nhưng ít ai biết rằng, lên máu sản hậu có thể là biến chứng nguy hiểm tiềm ẩn trong giai đoạn này. Bạn đã từng nghe đến tình trạng lên máu sản hậu là gì chưa? Tại sao có người vừa sinh xong vài ngày lại bị đau đầu, chóng mặt, huyết áp tăng vọt, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng? Nếu bạn đang lo lắng về tình trạng lên máu sản hậu sau sinh, bài viết này, AndyV sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu và cách phòng ngừa để bảo vệ sức khỏe mẹ bỉm an toàn nhất.
Lên máu sản hậu là gì?
Lên máu sản hậu là cách nói đời thường mà nhiều người mẹ nghe khi nói tới tình trạng huyết áp sau sinh không về bình thường. Trong y khoa, gần nhất là khái niệm tăng huyết áp hậu sản – tức huyết áp của sản phụ sau sinh vẫn cao hoặc trở về mức bình thường chậm hơn dự kiến.
Nếu sau khi sinh > 12 tuần mà chỉ số huyết áp chưa trở về <140/90 mmHg thì được xem là huyết áp cao kéo dài sau sinh.
Điều này rất quan trọng vì sau sinh, cơ thể người mẹ trải qua rất nhiều biến đổi: lượng dịch tuần hoàn thay đổi, mạch máu và nội tiết được điều chỉnh, hệ tim mạch – thận – mạch máu đang hồi phục. Nếu huyết áp không ổn định, đó là dấu hiệu cảnh báo.
Vì thế lên máu sản hậu không chỉ là huyết áp hơi cao mà là tình trạng kéo dài, có nguy cơ biến chứng.
Việc hiểu rõ lên máu sản hậu là gì giúp chúng ta nhận thấy rằng, sự nguy hiểm không kết thúc ngay khi sinh con, mà còn kéo dài trong giai đoạn hậu sản. Chính những xáo trộn trong cơ thể mẹ sau sinh có thể là nguyên nhân gây lên máu sản hậu bùng phát.
Nguyên nhân lên máu sản hậu
Nguyên nhân gây lên máu sản hậu không phải là do nhiễm trùng hay vấn đề thông thường, mà chủ yếu liên quan đến sự rối loạn hệ thống mạch máu, vốn là tàn dư của tiền sản giật:
- Tiền sử tăng huyết áp mạn tính trước khi mang thai. Những mẹ đã từng bị huyết áp cao hoặc có bệnh lý tim mạch, thận thì sau sinh dễ bị huyết áp không trở lại bình thường.
- Tăng huyết áp phát sinh trong thai kỳ như huyết áp cao thai kỳ, hoặc tiền sản giật/sản giật. Những trường hợp này sau sinh có nguy cơ huyết áp cao kéo dài.
- Thừa cân, béo phì: Chỉ số BMI cao làm tăng áp lực lên mạch máu và hệ tim mạch, hậu sản dễ lên huyết áp.
- Đa thai (thai đôi, thai ba) hoặc mang thai hơn một lần: áp lực lên cơ thể lớn hơn.
- Thể trạng hồi phục sau sinh kém: Thiếu ngủ, chăm con quá sức, ăn uống thiếu dưỡng chất, stress cao tất cả làm ảnh hưởng tới việc điều chỉnh huyết áp.
- Các thay đổi sinh lý hậu sản: Sau sinh cơ thể phải tái cấu trúc lượng dịch ngoại bào, mạch máu, nội tiết… dẫn đến giai đoạn huyết áp dễ biến động.
Các mẹ bỉm cần đặc biệt cảnh giác với những dấu hiệu sắp tới. Việc nhận biết sớm lên máu sản hậu sau sinh là điểm tựa giúp đảm bảo an toàn cho chính mình.
Dấu hiệu nhận biết lên máu sản hậu sau sinh
Việc nhận diện dấu hiệu nhận biết lên máu sản hậu sau sinh rất khó khăn vì chúng dễ bị nhầm lẫn với sự mệt mỏi hay khó chịu thông thường sau vượt cạn.
Những dấu hiệu thường gặp
- Huyết áp đo ở tư thế nghỉ ≥ 140/90 mmHg hoặc cao hơn, đặc biệt nếu xảy ra sau hơn vài tuần sau sinh mà không cải thiện.
- Nhức đầu liên tục hoặc dữ dội, thường ở sau gáy hoặc đầu trước.
- Mắt nhìn mờ, nhạy cảm ánh sáng, có cảm giác chớp sáng trước mắt biểu hiện mạch máu não chịu áp lực cao.
- Phù (chân, bàn tay, mắt) do tuần hoàn và dịch thay đổi, mạch máu bị ảnh hưởng.
- Khó thở, hồi hộp, đánh trống ngực nếu huyết áp cao ảnh hưởng tới tim/mạch.
- Đạm niệu (protein trong nước tiểu), giảm lượng nước tiểu đặc biệt nếu tiền sản giật hậu sản cùng được xét tới.
- Cảm giác mệt mỏi kéo dài, sức khỏe không phục hồi như mong đợi.
Dấu hiệu cần đặc biệt cảnh giác
- Nếu huyết áp tăng đột ngột sau sinh (ví dụ trong vòng 48–72 giờ) cùng với đau đầu, nôn, rối loạn thị lực đây có thể là dạng nghiêm trọng của tiền sản giật sau sinh.
- Nếu huyết áp vẫn cao sau > 12 tuần mà chưa về bình thường dấu hiệu lên máu sản hậu kéo dài.
- Nếu mẹ có tiền sử tăng huyết áp trong thai kỳ hoặc trước khi mang thai – nên theo dõi sát hơn.
Sản giật sau sinh là một cấp cứu sản khoa nghiêm trọng. Nhiều người lo lắng: lên máu sản hậu có chết không? Chúng ta cùng tìm hiểu rõ hơn về mức độ nguy hiểm của nó.
Lên máu sản hậu có chết không?
Lên máu sản hậu có thể gây tử vong hoặc để lại di chứng vĩnh viễn nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách. Sản giật sau sinh là một cấp cứu nội khoa, mang theo nhiều biến chứng đe dọa tính mạng:
- Xuất huyết não (Hemorrhagic Stroke): Tăng huyết áp quá cao là nguyên nhân hàng đầu gây vỡ mạch máu não. Xuất huyết não thường gây tổn thương não vĩnh viễn và có tỷ lệ tử vong rất cao.
- Sản giật (Co giật): Khi co giật xảy ra, người mẹ có nguy cơ hít (sặc) dịch nôn vào phổi, thiếu oxy não nghiêm trọng, và có thể dẫn đến tổn thương thần kinh vĩnh viễn hoặc tử vong.
- Phù phổi cấp: Tăng áp lực mạch máu có thể gây thoát dịch vào phổi, dẫn đến suy hô hấp cấp tính.
- Suy thận cấp: Tăng huyết áp và tổn thương mạch máu làm suy giảm chức năng thận một cách nhanh chóng.
- Hội chứng HELLP: Biến chứng nghiêm trọng liên quan đến gan và máu (tan máu, tăng men gan, giảm tiểu cầu), đe dọa trực tiếp tính mạng mẹ bỉm.
Mức độ nguy hiểm này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc theo dõi sức khỏe chặt chẽ trong suốt 6 tuần hậu sản.
Khi nhận thấy các dấu hiệu nguy hiểm, việc xử lý đúng cách trong những phút đầu tiên là cực kỳ quan trọng.
Xử lý khẩn cấp khi nghi ngờ lên máu sản hậu
Hành động khẩn cấp và gọi cấp cứu
- Không được chần chừ hay tự ý điều trị tại nhà bằng các phương pháp dân gian.
- Gọi ngay xe cấp cứu hoặc đưa người bệnh đến khoa Cấp cứu của bệnh viện chuyên khoa sản gần nhất.
Đặt tư thế an toàn
- Nếu mẹ bỉm vẫn tỉnh táo, đặt mẹ nằm nghiêng sang trái, kê gối dưới đầu để tránh nguy cơ hít (sặc) dịch nôn vào phổi nếu cơn co giật xảy ra.
- Luôn giữ đầu thấp hơn cơ thể một chút nếu bị nôn.
Bảo vệ an toàn khi co giật
- Nếu cơn co giật đang diễn ra, điều quan trọng nhất là bảo vệ người mẹ khỏi chấn thương. Đặt vật mềm dưới đầu.
- Tuyệt đối không giữ chặt tay chân người bệnh hoặc nhét bất cứ vật gì vào miệng mẹ bỉm (nguy cơ gãy răng hoặc tắc thở cao hơn).
Can thiệp y tế tại bệnh viện
- Tại bệnh viện, bác sĩ sẽ nhanh chóng kiểm soát huyết áp bằng thuốc hạ áp tiêm tĩnh mạch.
- Sử dụng Magnesium Sulfate là phác đồ chuẩn để ngăn ngừa hoặc cắt cơn co giật, bảo vệ thần kinh mẹ bỉm khỏi tổn thương.
Để tránh nỗi lo về lên máu sản hậu sau sinh, các mẹ bỉm nên chủ động áp dụng các biện pháp phòng ngừa đơn giản nhưng hiệu quả.
Phòng ngừa lên máu sản hậu
Phòng bệnh luôn hơn chữa bệnh đặc biệt trong giai đoạn hậu sản, khi mẹ vừa trải qua sinh và cần phục hồi.
Khám tiền thai và quản lý trước khi mang thai: Nếu mẹ có tiền sử tăng huyết áp, tiểu đường, thận… nên kiểm soát tốt trước khi mang thai.
Trong thai kỳ: theo dõi huyết áp thường xuyên, nếu tăng huyết áp thai kỳ – cần xử lý đúng. Điều này giúp giảm nguy cơ cao sau sinh.
Sau sinh
- Nghỉ ngơi đủ, tránh gượng dậy quá sớm, không mang vác nặng, tránh căng thẳng tâm lý.
- Ngủ đủ giấc kể cả khi chăm con đêm, mẹ nên tranh thủ ngủ ban ngày. Thiếu ngủ là yếu tố làm huyết áp khó ổn định.
- Uống đủ nước mỗi ngày vì thiếu nước làm máu đặc hơn, tăng áp lực lên tim và mạch máu.
- Dinh dưỡng lành mạnh: Nhiều rau xanh, trái cây, chất xơ, hạn chế ăn mặn, đường nhiều giúp ổn định huyết áp.
- Giảm cân nếu thừa cân thừa cân sau sinh là nguy cơ cao.
- Theo dõi huyết áp định kỳ: Ngay sau sinh, vài ngày đầu, rồi 1–2 tuần, 6 tuần… nếu huyết áp vẫn cao thì cần kiểm tra chuyên khoa. Theo nghiên cứu, có tới ~13% sản phụ huyết áp vẫn cao ở 6 tuần, khoảng ~7,6% còn cao ở 3 tháng.
Tái khám và kiểm tra: Nếu mẹ từng bị tăng huyết áp thai kỳ, tiền sản giật hoặc có yếu tố nguy cơ, nên tái khám sản – khoa và huyết áp sau sinh khoảng 6 tuần và 3 tháng để đảm bảo ổn định.
Việc hiểu rõ về lên máu sản hậu chính là bạn đang nắm trong tay công cụ bảo vệ bản thân trong giai đoạn rất nhạy cảm hậu sản. Huyết áp không ổn định sau sinh không nên bị bỏ qua. Nếu bạn hoặc người thân đang có dấu hiệu huyết áp cao, hoặc có nguy cơ, đừng ngần ngại hãy liên hệ với AndyV để được tư vấn giúp mẹ khỏe, bé an toàn.
