Vô sinh có di truyền không? Giải đáp nỗi lo của hàng triệu gia đình

Vô sinh có di truyền không? Đây có lẽ là câu hỏi canh cánh trong lòng của không ít cặp vợ chồng đang mong con, hoặc những ai đang lo lắng về tương lai của chính mình. Nỗi ám ảnh về việc không thể có con, hoặc lo sợ rằng bệnh này sẽ truyền sang thế hệ sau là một gánh nặng tâm lý lớn. Liệu bệnh vô sinh có phải là một án tử di truyền mà chúng ta không thể tránh khỏi? Hãy cùng AndyV tìm hiểu chi tiết hơn để có cách nhìn đúng về vấn đề này.

Vô sinh là gì?

Vô sinh là tình trạng một cặp vợ chồng không thể thụ thai sau ít nhất 12 tháng (đối với phụ nữ dưới 35 tuổi) hoặc 6 tháng (đối với phụ nữ trên 35 tuổi) quan hệ tình dục đều đặn, không sử dụng biện pháp tránh thai. 

Vô sinh có thể xuất phát từ nguyên nhân ở nam giới, nữ giới, hoặc cả hai, thậm chí có những trường hợp không tìm được nguyên nhân rõ ràng. Đây là một vấn đề y tế phổ biến, ảnh hưởng đến hàng triệu cặp đôi trên toàn thế giới, gây ra nhiều áp lực về tâm lý và kinh tế.

Vô sinh không phải lúc nào cũng dễ dàng nhận biết. Tuy nhiên, cơ thể chúng ta thường đưa ra những “tín hiệu” nhất định. Vậy, những dấu hiệu vô sinh phổ biến ở cả nam và nữ là gì? 

Cách nhận biết dấu hiệu vô sinh

Việc nhận biết sớm các dấu hiệu vô sinh có thể giúp các cặp vợ chồng chủ động thăm khám và điều trị kịp thời, tăng cơ hội có con. Cần lưu ý rằng những dấu hiệu này chỉ mang tính chất tham khảo, việc chẩn đoán chính xác cần dựa trên kết quả thăm khám và xét nghiệm của bác sĩ chuyên khoa.

Dấu hiệu vô sinh ở nam

• Rối loạn cương dương, xuất tinh sớm hoặc xuất tinh muộn
• Giảm ham muốn tình dục: Có thể là dấu hiệu của sự mất cân bằng hormone.
• Tinh hoàn nhỏ hoặc sưng đau: Bất thường về kích thước, hình dạng hoặc cảm giác đau ở tinh hoàn có thể liên quan đến vấn định sản xuất tinh trùng.
• Mắc các bệnh lý lây truyền qua đường tình dục (STIs) trong quá khứ: Một số STIs có thể gây tắc nghẽn đường dẫn tinh, ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng.
• Tiền sử phẫu thuật vùng bẹn, tinh hoàn: Có thể ảnh hưởng đến chức năng sinh sản.
• Giảm số lượng hoặc chất lượng tinh trùng: Chỉ có thể xác định qua xét nghiệm tinh dịch đồ.

Dấu hiệu vô sinh ở nữ

• Rối loạn kinh nguyệt: Chu kỳ kinh không đều, quá dài, quá ngắn, hoặc mất kinh hoàn toàn.
• Đau bụng kinh dữ dội: Cơn đau kinh nguyệt bất thường có thể là dấu hiệu của lạc nội mạc tử cung hoặc các vấn đề phụ khoa khác.
• Dấu hiệu mất cân bằng nội tiết tố: Rụng tóc, da khô, nổi mụn trứng cá nhiều, tăng cân không kiểm soát, mọc lông bất thường.
• Đau khi quan hệ tình dục: Có thể do khô âm đạo, viêm nhiễm hoặc các vấn đề cấu trúc.
• Tiền sử mắc các bệnh phụ khoa: Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), u xơ tử cung, lạc nội mạc tử cung, viêm nhiễm vùng chậu.
• Tiền sử phẫu thuật vùng bụng, xương chậu: Có thể gây dính buồng trứng, vòi trứng.

>>>Xem thêm: Vô sinh có kinh nguyệt không?

Yếu tố di truyền ảnh hưởng đến tình trạng vô sinh

Câu hỏi “vô sinh có di truyền không” hay “vô sinh có di truyền hay không” là một vấn đề phức tạp và không có câu trả lời chính xác nhất. Thực tế, yếu tố di truyền có thể đóng một vai trò nhất định trong một số trường hợp vô sinh, nhưng không phải tất cả.

• Các bất thường nhiễm sắc thể: Ví dụ, hội chứng Turner ở nữ giới (mất một nhiễm sắc thể X) hoặc hội chứng Klinefelter ở nam giới (có thêm nhiễm sắc thể X) có thể gây vô sinh. Những bất thường này là do đột biến ngẫu nhiên hoặc di truyền từ bố mẹ mang gen lỗi.
• Đột biến gen đơn lẻ: Ví dụ, đột biến gen CFTR có thể gây tắc nghẽn ống dẫn tinh ở nam giới (liên quan đến bệnh xơ nang), hoặc một số đột biến gen ảnh hưởng đến sự phát triển của trứng và buồng trứng ở nữ.
• Yếu tố đa gen: Vô sinh cũng có thể là kết quả của sự tương tác phức tạp giữa nhiều gen khác nhau, kết hợp với các yếu tố môi trường và lối sống. Trong trường hợp này, không có một gen cụ thể nào chịu trách nhiệm hoàn toàn.
• Tiền sử gia đình: Mặc dù không phải lúc nào cũng trực tiếp di truyền, nhưng nếu trong gia đình có nhiều người gặp vấn đề về sinh sản. Ví dụ: buồng trứng đa nang, mãn kinh sớm, điều này có thể cho thấy có yếu tố di truyền tiềm ẩn, hoặc ít nhất là một khuynh hướng di truyền dễ mắc các tình trạng đó.

Tuy nhiên, cần nhấn mạnh rằng phần lớn các trường hợp vô sinh không hoàn toàn do di truyền. Các yếu tố như tuổi tác, lối sống (hút thuốc, rượu bia, chế độ ăn uống), các bệnh lý mắc phải (tiểu đường, béo phì), nhiễm trùng, phẫu thuật… cũng đóng vai trò rất lớn. Việc xác định liệu vô sinh có di truyền hay không trong một trường hợp cụ thể đòi hỏi các xét nghiệm di truyền chuyên sâu.

Với sự phức tạp của yếu tố di truyền, liệu bệnh lý vô sinh do di truyền có thể được điều trị hay không? 

Có điều trị được vô sinh do di truyền không?

Điều trị bệnh lý vô sinh do di truyền là mối quan tâm hàng đầu của nhiều cặp đôi. Thực tế, khả năng điều trị sẽ phụ thuộc rất lớn vào loại bất thường di truyền cụ thể và mức độ ảnh hưởng của nó đến chức năng sinh sản.

Đối với các bất thường nhiễm sắc thể nặng

Các trường hợp hội chứng Turner, Klinefelter thường khó có thể điều trị để phục hồi hoàn toàn chức năng sinh sản tự nhiên. Tuy nhiên, y học hiện đại vẫn có những giải pháp hỗ trợ:

• Thụ tinh trong ống nghiệm (IVF): Đây là phương pháp phổ biến, trong đó tinh trùng và trứng được thụ tinh bên ngoài cơ thể. Nếu nam giới có tinh trùng rất ít hoặc yếu, có thể sử dụng kỹ thuật tiêm tinh trùng vào bào tương trứng (ICSI).
• Sử dụng tinh trùng hoặc trứng hiến tặng: Đối với những trường hợp không thể sản xuất tinh trùng hoặc trứng có chất lượng phù hợp, việc sử dụng mẫu hiến tặng từ người khác là một lựa chọn.
• Mang thai hộ: Trong một số trường hợp, nếu người vợ không thể mang thai do vấn đề về tử cung liên quan đến di truyền, mang thai hộ có thể được cân nhắc (tùy thuộc vào luật pháp từng quốc gia).

Đối với các đột biến gen đơn lẻ

Một số đột biến gen gây vô sinh có thể chưa có phương pháp điều trị trực tiếp để sửa gen. Tuy nhiên, bác sĩ vẫn có thể áp dụng các phương pháp hỗ trợ sinh sản như IVF, cùng với xét nghiệm di truyền tiền làm tổ (PGT) để chọn lọc phôi không mang gen bệnh, giúp em bé sinh ra khỏe mạnh và không bị di truyền lại tình trạng này.

Với các yếu tố di truyền phức tạp

Việc điều trị thường tập trung vào việc quản lý các triệu chứng hoặc tình trạng bệnh lý liên quan (ví dụ: điều trị hội chứng buồng trứng đa nang) và tối ưu hóa các yếu tố lối sống để tăng cơ hội thụ thai tự nhiên hoặc qua các phương pháp hỗ trợ sinh sản.

Điều quan trọng là các cặp đôi cần được thăm khám, tư vấn di truyền và làm các xét nghiệm chuyên sâu để xác định chính xác nguyên nhân và nhận được phác đồ điều trị phù hợp nhất từ bác sĩ chuyên khoa. 

Hiểu rõ về vô sinh và các yếu tố liên quan là bước đầu tiên. Vậy, chúng ta có thể làm gì để chủ động phòng ngừa nguy cơ vô sinh, ngay cả khi có yếu tố di truyền tiềm ẩn?

Cách phòng ngừa bệnh vô sinh

Mặc dù không phải tất cả các nguyên nhân gây vô sinh đều có thể phòng ngừa được (đặc biệt là yếu tố di truyền không thể thay đổi), nhưng việc duy trì một lối sống lành mạnh và chủ động chăm sóc sức khỏe có thể giúp giảm thiểu đáng kể nguy cơ mắc bệnh. 

• Chế độ ăn uống cân bằng: Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, protein nạc. Hạn chế đồ ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn, đường và chất béo không lành mạnh.
• Kiểm soát cân nặng: Béo phì hoặc quá gầy đều có thể ảnh hưởng đến hormone và khả năng sinh sản ở cả nam và nữ.
• Tập thể dục đều đặn: Vận động vừa phải giúp duy trì sức khỏe tổng thể và hormone cân bằng. 
• Ngủ đủ giấc: Thiếu ngủ có thể ảnh hưởng đến hormone và chu kỳ kinh nguyệt.
• Không hút thuốc lá: Hút thuốc lá gây hại nghiêm trọng đến chất lượng tinh trùng ở nam và trứng ở nữ, làm giảm khả năng thụ thai.
• Hạn chế rượu bia, caffeine: Sử dụng quá mức có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
• Tránh tiếp xúc với hóa chất độc hại: Một số hóa chất công nghiệp, thuốc trừ sâu có thể gây hại cho hệ sinh sản.
• Sử dụng bao cao su để phòng tránh các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs), nguyên nhân gây vô sinh do viêm nhiễm.
• Quản lý căng thẳng: Căng thẳng kéo dài có thể ảnh hưởng đến hormone và chu kỳ rụng trứng. Tìm cách thư giãn như yoga, thiền, đọc sách…
• Khám sức khỏe định kỳ: Đặc biệt là khám phụ khoa và nam khoa. Phát hiện và điều trị sớm các bệnh lý viêm nhiễm, rối loạn hormone, u xơ, lạc nội mạc tử cung… là chìa khóa quan trọng để bảo vệ khả năng sinh sản.
• Lưu ý về tuổi tác: Khả năng sinh sản của nữ giới giảm dần sau tuổi 30 và giảm nhanh sau tuổi 35. Nếu bạn có ý định có con, hãy lên kế hoạch sớm hoặc tham khảo tư vấn của bác sĩ.

Nỗi lo “Vô sinh có di truyền không” là điều hoàn toàn dễ hiểu. Tuy nhiên, điều quan trọng là bạn cần tiếp cận thông tin một cách khoa học, tin cậy và không quá hoang mang. Vô sinh là một bệnh lý phức tạp với nhiều nguyên nhân, trong đó yếu tố di truyền chỉ chiếm một phần. Y học hiện đại đã có những bước tiến vượt bậc trong chẩn đoán và điều trị, mang lại hy vọng cho rất nhiều cặp đôi.